ایران و فرزندآوری؛ چشم‌ها را باید شست

به گزارش خانه بهاری، در چنین شرایطی چکار باید کرد؟ وقتی راهکار و راهبردی جواب نداده و نمی دهد، به طور معمول باید خود راهکار و راهبرد را زیر ذره بین گذاشت شاید بخشی از ایراد کار همینجاست؛ مساله ای که برخی جامعه شناسان به آن اشاره می کنند و می گویند دست از برخی نگرش ها و سیاست ها در حوزه فرزندآوری و زنان باید برداریم و به اصطلاح معروف، چشم ها را باید بشوییم تا متناسب با وضع امروز جامعه، راهبردگذاری و سیاست گذاری کنیم.

درست است که ایران هم مثل بسیاری از دیگر کشورها در دهکده جهانی همگام و همراه با سایر جوامع و تحت تاثیر اتمسفر و نظام جهانی که سبک زندگی شهروندان را دستخوش تغییرات خود کرده، درگیر مساله نرخ نزولی رشد جمعیت شده اما آیا باید دست روی دست گذاشت و گفت که چون دنیا به ا ین سمت رفته و این امری طبیعی است و کاری نمی شود کرد؟

اگر اینطور است و موضوع سبک زندگی، نظام خانواده و همه امور دیگر مرتبط تحت تاثیر صنعتی شدن دچار تغییرات اساسی شده، پس چطور است که از نگاه برخی کارشناسان مثلا در برخی کشورها مثل آلمان، هم صنعتی شده اند و هم رشد جمعیت را محقق کرده اند؟

همه ا ین پرسش ها درحالی مطرح می شود که بیشتر تمرکز در حوزه فرزندآوری و جمعیت بر سیاست های تشویقی حاکمیت استوار بوده و هست؛ امری که مهم است اما روی دیگر مهمی نیز دارد که کمتر به آن پرداخته شده و می شود؛ سیاستگذاری حوزه رسانه و ارتباطات برای تحقق مفاهیم در این عرصه که سر جای خودش قابل تحلیل و تامل است.

در همان بخش سیاست های جمعیتی و همراهی با شرایط روز جامعه در سیاستگذاری برای این مقوله هم سخن ها بسیار است که در این مصاحبه بیشتر از این زاویه مهمان سخنان دکتر حلیمه عنایت جامعه شناس و رییس مرکز مطالعات زنان دانشگاه شیراز هستیم تا ابعاد موضوع را از چند بعد به تحلیل بنشینیم.

در این مصاحبه به مقوله فردگرایی و تاثیر آن بر خانواده، جهانی شدن، صنعتی شدن و فرآیندهای رفتاری بین خانواده و ارتباط آنها با جامعه مورد بررسی قرار گرفته است؛ امید که به کار آید.

درواقع آنچه بیش از همه در این مصاحبه به آن تاکید می شود استفاده از تجربیات جوامع دیگر در حیطۀ فرزندآوری، مشورت با متخصصان جامعه شناسی و محققان رشتۀ جمعیت به ویژه تضمین حمایت های مالی و روانی از زنان متاهل شاغل است که از آنها به عنوان  کلیدهای مهم رشد جمعیت و زمینه سازی برای ترغیب خانواده ها به فرزندآوری یاد می شود؛ بالاخره انسان همین عصر هم انسانی با همان فطرت و ویژگی های احساسی و نگرشی گذشته است که ذاتا میل به ازدواج و تشکیل خانواده و فرزندآوری دارد و باید دید در این شرایط جامعه، چکار باید کرد که این میل ذاتی به منصه ظهور و بروز به بهترین شکل ممکن خود برسد.

واقعیتی که باید غیرسوگیرانه آن را دید

به گزارش خانۀ بهاری، استاد بخش جامعه¬ شناسی و رییس مرکز مطالعات زنان دانشگاه شیراز که پیشنهادهای خوبی در این زمینه دارد ابتدا نقطه نظرات همگان را به واقعیت موجود آماری از نظر تشکیل خانواده و رشد جمعیت معطوف می کند؛ زیرا با هر نگرشی حتی مخالفت با فرزندآوری ابتدا باید واقعیت های جامعه را با استناد به نظام آماری و تعاریف بنیادین جامعه شناختی، ملاحظه کرد.

وی گفت: آمار و ارقامی که مرکز آمارکشور هر ۶ ماه یکبار منتشر می¬ کند، حاکی از کاهش ازدواج و نرخ باروری است. با این رشد منفی جمعیت، در آیندۀ خیلی نزدیک تعداد سالمندان جامعه بیش از گروه سنی نوجوان خواهد شد و این موضوع باعث نگرانی مسئولین شده¬ است؛ چون رشد سالخوردگی جمعیت، مشکلات زیادی را در ابعاد مختلف ایجاد خواهد کرد.

آهنگ بی آهنگ رشد جمعیت

حلیمه عنایت اظهار داشت: آیندۀ رشد جمعیت در کشور به استحکام خانواده بستگی دارد. همسران به عنوان ستون¬ های خانواده هستند که در صورت تزلزل هر یک از آن¬ ها این کانون نیز متزلزل می‌شود؛ اما با همراهی و همکاری زوجین و احترام به جایگاه ارزشمند یکدیگر، امید به حفظ خانواده و تلاش برای بهبود شرایط در آینده، بیشتر خواهد¬شد. خانواده عضوی از جامعه است؛ جامعه ¬ای که با پیشرفت وسایل ارتباط جمعی، فقط محدود به منطقه و شهر و کشور نیست؛ بلکه جامعه، اطلاعاتی جهانی را تشکیل می¬ دهد از فرهنگ¬ ها که از تغییرات جهانی تاثیر می¬ پذیرد و این تغییرات باعث کم رنگ شدن ارزش¬ه ای جمعی و رشد فردگرایی شده است.

خانوادۀ سنتی، مرد و زن

وی ادامه داد: خانوادۀ سنتی از ساختاری تشکیل شده¬ است که مرد در راس قدرت آن قرار دارد؛ البته این مربوط به خیلی از جوامع بشری است. یک جامعۀ مرد سالار یک خانوادۀ پدرسالار را تشکیل می ¬دهد و عرف و سنت و رسانۀ ما سعی در حفظ این ساختار قدرت دارند؛ اما مسیر تغییرات چیز دیگری است و زن خود را جنس دوم نمی بیند و تعریف جدیدی از هویت خود ارائه می¬ دهد؛ آنجاکه هر تغییر با مقاومت¬ هایی روبه روست که این مقاومت از طرف ساختار سفت و سخت جامعه است و سر راه این تغییرات مانع ایجاد می ¬کند؛ نه اینکه بتواند جلو این تغییرات را بگیرد.

مامی¬ توانیم این تغییرات را ببینیم و در چارچوب خودمان آن را جهت دهیم؛ اما مشکل جامعۀ ما این است که می خواهیم این ساختار قدرت حفظ شود.

هویت جدید زن

به اعتقاد دکتر عنایت در جامعۀ ما تغییرات اتفاق افتاده و مسیرش را طی می¬ کند و شرایط بروز استعداد و توانایی¬ های زنان فراهم شده ¬است که و زنان هویت جدیدی از خودشان ارائه می دهند. با توجه به افزایش تعداد دانشجویان دختر در رشته¬ های پزشکی نسبت به پسر که نشان خوبی از رشد و پیشرفت زنان در حوزه ¬های مختلف است، باید این سرمایه¬ ها را در نظر گرفت؛ البته با حفظ ارزش و مقام و منزلت زن که در دین اسلام بارها به آن پرداخته شده ¬است.

ضرورت یک پشتیبان برای زن

درجامعه و خانواده، زن با وجود یک همراه و پشتیبان معتقد می ¬تواند به عنوان یک همسر و مادر فهمیده و تحصیل کرده و آموزش دیده در تربیت نسلی فرهیخته بسیار مؤثر باشد.

ابتدا هزینه

این عضو هیأت عمی دانشگاه شیراز در بخش دیگر سخنان خود این گونه ادامه داد که زوجین برای فرزندآوری و بزرگ ¬تر کردن خانواده ابتدا هزینه ¬ها را محاسبه می¬ کنند؛ هزینه هایی چون: بارداری، زایمان، دوران نوزادی، تغذیۀ فرزندان، تحصیلات مدرسه و دانشگاه که برای پرداخت این هزینه ¬ها شرایط اقتصادی و روانی حاکم بر خانواده مهم است؛ شرایط اقتصادی خانواده را نمی ¬توان از سیاست¬ های حاکمیت جدا دانست. راهکارهای حمایتی دولت در این زمینه، در صورت داشتن ضمانت اجرایی بسیار مفید خواهد بود؛ اما اگر ضمانت اجرایی نداشته باشد، فقط به صورت شعاری و باعث عدم اعتماد مردم می ¬شود.

 فردگرایی و ترقی صنعت

عنایت گفت: درست است ارزش¬ های جمعی کم رنگ شده، خانواده مرجعیت خود را ازدست داده و فردگرایی افزایش یافته –است اما این باورها بیشتر به همان تغییرات اجتماعی و فرهنگی بستگی دارد نه صنعت و پیشرفت؛ چون در جوامع اروپایی مانند آلمان با حمایت¬ های دولت و ایجاد شرایط مطلوب در هر دو زمینه، هم جمعیت و هم صنعت رشد کرده ¬اند؛ بنابراین نمی¬شود فقط عامل صنعت را مسبب این موضوع دانست؛ ضمن اینکه معتقدم جوانان هنوز دوست دارند ازدواج کنند و تشکیل خانواده دهند زیرا هنوز بنیاد خانواده در ایران از بین نرفته¬ است و برای ازدواج نیاز به راهکارهای حمایتی تضمین شده دارند.

راهکار چیست؟

عنایت در پایان برای پیشنهاد راهکار چنین می گوید: پیشنهاد من تغییر نگاه به سیاست¬ ها نسبت به رویکردهای کشورهای اروپایی برای فرزندآوری و رشد جمعیت است؛ اینکه تمام کارهای کشورهای اروپایی که از صفر تا صد اشتباه است را کنار بگذاریم و از تجربیات مفید آن¬ ها در این زمینه استفاده کنیم. یکی از سیاست ¬های کشورهای اروپایی حمایت مالی و روانی از زنان متأهل شاغل است؛ این حمایت -ها به صورت قانون لازم الاجرا بوده و خانم ¬های متأهل با این تضمین اقدام به فرزند آوری می¬ کنند.

در کشور ما قوانین حمایت از زنان متأهل شاغل برای فرزندآوری، به ¬ویژه در بخش¬های خصوصی اجرا نمی¬ شود و از تضمین کافی هم برخوردار نیست. پیشنهاد دیگر مشورت با متخصصان جامعه شناسی و محققان رشتۀ جمعیت است.

به گزارش خانه بهاری، امید می رود که با به کاربستن راهکارهای عملیاتی مبتنی بر شرایط جامعه هم در حوزه سیاست های تشویقی و هم بسته های رسانه ای که با تمرکز بر نظام تاثیرگذاری و القای غیرمستقیم پیام فعالیت می کند، بتوانیم در کشورمان روز به روز بهتر از قبل در این حوزه عمل کنیم و به اثربخشی مدنظر نیز بیانجامد.

انتهای خبر//