به مناسبت بیستم خرداد، روز ملی صنایع دستی و فرش
در ساختار اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، زنان خانه‌دار نقشی کلیدی در تولید غیررسمی، اقتصاد خانواده‌محور و احیای فرهنگ بومی ایفا می‌کنند. یکی از مهم‌ترین عرصه‌هایی که حضور این قشر به‌شکل گسترده و مؤثر قابل مشاهده است، حوزه صنایع دستی است؛ حوزه‌ای که در عین سادگی، توان ایجاد اشتغال، صادرات و تقویت بنیان‌های فرهنگی کشور را دارد.
تولید در دل خانه؛ جایگاه زنان خانه‌دار در صنایع دستی
براساس اعلام مرکز ملی آمار و وزارت میراث فرهنگی، بیش از ۶۰ درصد از زنان فعال در حوزه صنایع دستی، خانه‌دار هستند. این زنان، بدون داشتن شغل رسمی، و در چارچوب خانواده، در رشته‌هایی نظیر قالی‌بافی، گلیم، زیورآلات سنتی، سوزن‌دوزی و خراطی چوب، مشغول فعالیت هستند.
فعالیت زنان خانه‌دار در این حوزه، هم‌زمان چند هدف راهبردی را محقق می‌سازد:
حفظ نقش محوری زن در خانواده
تقویت اقتصاد خانوار بدون وابستگی به بودجه دولتی
ایجاد درآمد در محیط خانگی، به‌ویژه در مناطق روستایی و حاشیه‌ای
گسترش هویت ایرانی-اسلامی از طریق هنرهای بومی
—
مطابقت با سیاست‌های کلان اقتصادی کشور
حضور زنان خانه‌دار در صنایع دستی، به‌روشنی در چارچوب سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی قرار می‌گیرد که تأکید بر مردم‌محوری، درون‌زایی، بهره‌وری و عدالت‌محوری دارد. صنایع دستی در ایران دارای ظرفیت صادراتی بیش از ۵۰۰ میلیون دلار در سال است که با توسعه حمایت از فعالیت خانگی، می‌تواند رشد چشمگیری یابد.
موانع و چالش‌های فعالان خانگی در حوزه صنایع دستی
با وجود ظرفیت‌های بالا، زنان خانه‌دار فعال در این حوزه با موانعی روبه‌رو هستند که عبارتند از:
نبود دسترسی به مواد اولیه با قیمت مناسب
ضعف در دسترسی به بازار فروش دائمی و مجازی
نداشتن آموزش‌های مهارتی و طراحی به‌روز
ضعف در نظام حمایتی نهادهای دولتی و تسهیلات‌محور
فقدان بیمه و امنیت شغلی برای تولیدکنندگان خانگی
پیشنهادهای اجرایی و انقلابی برای حمایت هدفمند
به‌منظور بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت زنان خانه‌دار در توسعه صنایع دستی، موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
1. ایجاد سامانه ملی ثبت زنان خانه‌دار تولیدکننده با مشارکت بسیج جامعه زنان و وزارت کار
2. راه‌اندازی بازارچه‌های دائمی شهری و مجازی اختصاصی بانوان خانه‌دار
3. اختصاص سهمیه مواد اولیه و آموزش رایگان در قالب طرح‌های جهادی محلی
4. ارائه تسهیلات خرد و بدون بهره از طریق صندوق کارآفرینی امید
5. تشکیل اتحادیه‌های محلی و استانی برای مدیریت زنجیره تولید تا فروش
نتیجه‌گیری:
توسعه صنایع دستی بدون فعال‌سازی ظرفیت زنان خانه‌دار ممکن نیست. این قشر، که از چشم بسیاری از طرح‌های رسمی دور مانده‌اند، می‌توانند با حداقل هزینه، بیشترین بازده فرهنگی و اقتصادی را رقم بزنند. نگاه انقلابی به این ظرفیت یعنی فعال‌سازی اقتصاد مردمی از درون خانه‌ها، با تکیه بر هنر، فرهنگ و هویت اصیل ایرانی.
