آیا کودک شما شب‌ها با گریه و وحشت از خواب می‌پرد؟ در روزهای ناآرامی و اخبار حملات، این سوال در ذهن بسیاری از والدین تکرار می‌شود: چرا فرزندم هر شب کابوس می‌بیند؟ پاسخ این سوال فقط در دنیای خواب کودک نیست، بلکه در دنیای واقعی ما و نحوه برخورد خانواده‌ها با بحران‌هاست.
وقتی جنگ بر خواب فرزندت سایه می‌اندازد…
در شرایط بحرانی، به‌ویژه در روزهایی که اخبار جنگ تیتر اول خبرگزاری‌هاست، اضطراب نه فقط به بزرگسالان، بلکه به فرزندان نیز منتقل می‌شود. حتی اگر فکر کنیم کودک ما هنوز خیلی کوچک است یا چیزی متوجه نمی‌شود، واقعیت چیز دیگری است. اضطراب و تنش، مثل یک ویروس نامرئی، فضای خانه را آلوده می‌کند و در نهایت خودش را شب‌ها در قالب کابوس‌های کودکان نشان می‌دهد.
نقش والدین در کنترل اضطراب کودکان در بحران‌ها
وقتی کودک با ترس از خواب می‌پرد و با صدای لرزان می‌گوید «مامان موشک زدند!»، وقت آن است که خودمان را در آینه ببینیم. نحوه حرف زدن، رفتار، تماس‌های تلفنی، تماشای اخبار، و حتی زمزمه‌های در گوشی بزرگ‌ترها می‌تواند مثل بمب ساعتی در ذهن کودک عمل کند.
در سایت خانه بهاری، بارها تاکید کرده‌ایم که امنیت روانی کودک در بحران‌ها، از مهم‌ترین مسئولیت‌های خانواده‌هاست. والدینی که نگران سلامت روحی فرزندشان هستند، باید از ایجاد فضای ایمن عاطفی شروع کنند.
کابوس‌ها فقط خواب نیستند؛ پیام‌هایی از ذهن کودک‌اند
در واقع، کابوس دیدن در دوران جنگ و بحران یک پاسخ طبیعی مغز کودک به استرس و ترس‌های ناشناخته است. حتی اگر او معنای واقعی جنگ را نداند، صدای آژیر خطر، تصویر دود، یا حتی جمله‌ای مثل «امشب نرو بیرون، موشک می‌زنن» می‌تواند ذهنش را پر از تصویرهای ترسناک کند.
راهکارهای عملی برای والدین: چه کار کنیم؟
- اخبار را فیلتر کنید، نه فقط در تلویزیون، بلکه در حرف‌های روزمره: کودک نیازی ندارد هر شب بشنود که چند نفر کشته شده‌اند یا سامانه گنبد آهنین یا پدافند هوایی فعال شده است. در خانه بهاری، توصیه می‌کنیم «آرامش ساختگی» را با «آرامش واقعی» جایگزین کنید؛ یعنی به جای پنهان‌کاری، باید کودک را با زبان مناسب سنش آگاه کنیم.
- گفت‌وگوی شبانه پیش از خواب: پیش از خواب، زمانی کوتاه برای صحبت با کودک درباره احساساتش اختصاص دهید. اگر گفت «می‌ترسم»، بگویید «کاملاً طبیعیه که بترسی، اما ما کنارت هستیم». این جملات اثر فوق‌العاده‌ای بر کاهش اضطراب دارد.
- رعایت بهداشت خواب: خاموش کردن اخبار، کاهش نور آبی گوشی‌ها و تلویزیون، استفاده از چراغ خواب ملایم، و پخش موسیقی آرام یا خواندن آیت الکرسی می‌تواند به خواب کودک کمک کند.
- بازی‌درمانی در طول روز: از طریق نقاشی، لگو، شن درمانی یا حتی بازی‌های نقش‌آفرینی، به کودک اجازه دهید احساساتش را تخلیه کند. کودکانی که احساساتشان را بیان می‌کنند، کمتر درگیر کابوس‌های شبانه می‌شوند.
- پناه دادن به کودک بدون وابسته‌کردن: در شب‌هایی که اضطراب شدید است، خوابیدن کودک در کنار والدین ممکن است آرامش موقتی بدهد، اما باید مراقب باشیم این مسئله به وابستگی طولانی‌مدت منجر نشود.
خانواده‌هایی که در برابر آسیب‌های اجتماعی مقاوم می‌مانند
جنگ، مهاجرت، و ناآرامی‌های سیاسی از جمله آسیب‌های اجتماعی هستند که خانواده‌ها را تهدید می‌کنند. اما خانواده‌هایی که یاد می‌گیرند در شرایط سخت، همراه، شنوا و مهربان باشند، می‌توانند از دل این بحران‌ها، کودکانی مقاوم و باهوش تربیت کنند.
سایت خانه بهاری در بخش «خانواده در بحران»، تجربیات واقعی مادران و پدرانی را که از مناطق جنگ‌زده آمده‌اند، منتشر کرده است. مطالعه این تجربه‌ها می‌تواند بینش شما را نسبت به تربیت در بحران‌ها عمیق‌تر کند.
از اضطراب تا پایداری: رشد در دل طوفان
درست است که ما کنترلی بر فضای سیاسی نداریم، اما می‌توانیم خانه‌مان را به محلی امن و پایدار برای رشد کودک تبدیل کنیم. با درک احساسات کودک، گفت‌وگو، مراقبت عاطفی و حذف عوامل اضطراب‌زا می‌توانیم ذهن کودک را از هجوم ترس‌های غیرقابل کنترل محافظت کنیم.
و فراموش نکنیم: هر کابوس، فرصتی برای گفت‌وگو است.
سوالات متداول (FAQ)
1. آیا کابوس‌های کودک نشانه بیماری روانی است؟
خیر، در اغلب موارد کابوس‌ها پاسخی طبیعی به اضطراب، تغییر محیط یا شنیدن اخبار نگران‌کننده هستند.
2. تا چه سنی کابوس دیدن در کودکان طبیعی است؟
بین ۳ تا ۸ سالگی بیشترین احتمال کابوس وجود دارد، ولی در دوران بحران ممکن است در کودکان بزرگ‌تر نیز دیده شود.
3. آیا باید با کودک درباره جنگ صحبت کنیم یا آن را پنهان کنیم؟
صحبت، بله؛ اما با زبان متناسب با سن کودک و بدون ایجاد ترس یا اغراق. پنهان‌کاری در نهایت اضطراب را بیشتر می‌کند.
4. آیا بازی‌درمانی واقعاً موثر است؟
بله، بسیاری از روانشناسان کودک استفاده از بازی، نقاشی یا داستان‌پردازی را راهی موثر برای کاهش استرس می‌دانند.
5. خانه بهاری چه کمکی می‌تواند به والدین کند؟
ما در خانه بهاری مقالات روانشناسی کودک، تجربیات واقعی خانواده‌ها و راهکارهای عملی برای مقابله با اضطراب کودک در بحران را به‌صورت رایگان منتشر می‌کنیم.
جمع‌بندی:
کابوس‌های شبانه در کودکان، به‌ویژه در دوران جنگ، یک هشدار است؛ نه درباره خواب، بلکه درباره هوشیاری ما در تربیت. اگر می‌خواهید کودک شما در آرامش بخوابد، ابتدا باید مطمئن شوید خانه‌تان منبع آرامش است، نه منبع اضطراب.
