امروز تقریباً از زندگی در آپارتمان گریزی نیست. اما چه کنیم که محصور شدن در فضای آپارتمان، جلوی رشد فرزندانمان را نگیرد؟
«حسین کریمی» پژوهشگر، طراح و مدرس معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی راهکارهایی در اختیارمان می‌گذارد که تا حدودی از آسیب‌های محصور شدن کودکان در فضای آپارتمانی بکاهیم و زمینهٔ رشد عادی آنها را فراهم کنیم. این راهکارها را به‌طور نسبی می‌توان در هر خانه‌ای و با هر ظرفیت بالقوه‌ای پیاده کرد.
از گردش هوای تازه غافل نشوید
باد و گردش هوای تازه و مطبوع در خانه بسیار مهم است. بخش مهمی از آسایش و سلامتی انسان هم به این موضوع بستگی دارد. امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند «اگر باد نبود سالم‌ها بیمار می‌شدند، بیماران ذلیل می‌شدند، میوه‌ها فاسد می‌شدند، سبزی‌ها بدبو می‌شدند، بیماری وبا بدن را فرا می‌گرفت و غلات آفت‌زده می‌شد.» (توحید مفضل، ص۱۴۰)کریمی با بیان اینکه گردش باد موجب مطبوع شدن و سرد و گرم شدن خانه می‌شود، توصیه می‌کند «باید مراقب بود میزان گردش هوا در هر فصل و برای هر کسی چقدر باشد. باید به میزان مورد نیاز باد و دما توجه کرد. مثلاً گردش هوای خانه برای افراد گرم‌مزاج ضروری‌تر است.»
اهمیت هوای تازه برای سلامتی، از روایات تا علم
طبق روایات سرمای اول پاییز و آخر پاییز با هم به‌شدت متفاوتند. مولا علی علیه‌السلام می‌فرمایند «از سرما در آغاز پاييز بپرهيزيد و در آخر زمستان از سرما استقبال كنيد. زيرا در بدن‌ها همان می‌كند كه با درختان انجام مى‌دهد؛ آغازش مى‌سوزاند و آخرش مى‌روياند و برگ مى‌آورد.»کریمی با اشاره به این روایت می‌گوید «دانشمندان هم گردش هوای تازه را بسیار ضروری می‌دانند. در سال ۱۸۸۴ «لوتر امت هولت» در کتابش دربارهٔ تغذیه و مراقبت از کودکان، به اهمیت تهویه و هوای تازه اشاره کرد و آن را در تصفیهٔ خون، سلامتی، رشد مناسب، بهبود اشتها، هضم بهتر غذا و… مؤثر دانست.»
راهکار لندنی‌ها برای رساندن هوای تازه به کودک
کتاب «هولت» آنچنان اهمیت تهویه و هوای تازه را به چشم آورد که باعث اختراع «قفس نوزاد» در سال ۱۹۲۲ در ایالات متحده شد. مخترع این قفس علت ساختن آن را آسان کردن پرورش و نگهداری صحیح از نوزادان در شهرهای شلوغ بیان کرد.کریمی با بیان اینکه این قفس‌ها در دههٔ ۱۹۳۰ به علت شلوغی و کمبود فضاهای عمومی در شهر لندن بسیار محبوب شدند می‌گوید «خانوادههایی که در آپارتمان‌های مرتفع و کوچک زندگی می‌کردند و به حیاط دسترسی نداشتند یا بیرون بردن نوزادان برایشان مشکل بود، نوزادانشان را در این قفس‌ها قرار می‌دادند و از پنجره آویزان می‌کردند. با این کار نوزادان از هوای تازه و نور خورشید استفاده می‌کردند. البته در اواخر قرن بیستم که مباحث مربوط به ایمنی کودکان تغییر کرد، محبوبیت این قفس‌ها هم کم شد.»
پنجره‌ها نقاط حیاتی برای تهویهٔ هوا
تحقیقات اخیر دانشمندان و البته تأکید بزرگان دینی ما نشان می‌دهد قرار گرفتن منظم در معرض هوای تازه باعث نشاط بیشتر می‌شود. امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند «همین باد، اگر چند روزی نوزد همه چیز فاسد و متلاشی می‌شود.» (الاحتجاج، ج۲، ص۲۳۰)این پژوهشگر، طراح و مدرس معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی با تأکید بر اهمیت نوع و میزان بازشوها می‌گوید «در طراحی بازشوها می‌توان از قواعد، اصول و فرمول‌هایی استفاده کرد که نوع پنجره و چینش بهتری را در اختیار ما قرار می‌دهد و در نهایت منجر به تهویهٔ مناسب‌تری می‌شود. نوع پنجره، و فرمول‌ها و نرم‌افزارهای آنالیز انرژی که چینش پنجره‌ها را تعیین می‌کنند بعضاً اثبات کرده‌اند که با رعایت اصول و قواعد می‌توان تهویهٔ خانه‌ها را حتی تا صددرصد بهبود بخشید.»
کنترل اشتها با تهویهٔ مناسب هوای خانه
تهویه از عوامل جدی تحریک هورمون گرلین یا هورمون اشتها است. در ساده‌ترین سطح، میزان اشتها به کالری موردنیاز بدن برای حفظ دمای مطلوب بستگی دارد.وقتی هوا گرم است، تفاوت بین دمای بدن ما و دمای بیرون کمتر است. یعنی بدن انرژی کمتری برای حفظ «هموستاز» نیاز دارد. هموستاز فرآیند پیشگیری از هدر رفتن خون از عروق سالم و توقف خونریزی از عروق صدمه‌دیده است. برعکس، وقتی هوا سرد است، بدن ما باید سخت‌تر کار کند تا گرم بماند. یعنی کالری بیشتری برای کمک به سوخت این فرآیند مصرف می‌کنیم.کریمی با این توضیحات می‌گوید «برای تحریک یا کنترل هورمون اشتها باید توجه بیشتری به تعداد پنجره‌ها و میزان و درجه حرارت وسایل گرمایشی و سرمایشی داشت. به این شکل که برای افزایش این هورمون در یک خانواده، تأکید بیشتری بر افزایش تعداد پنجره‌ها و همچنین کاهش دما با استفاده از وسایل سرمایشی می‌شود.برای کاهش این هورمون هم لازم است تعداد بازشوها کاهش یابد و دستگاه‌های گرمایشی دمای خانه را بالا ببرند.»
