از چالش‌های مهم تربیت و پرورش کودک، نوع عملکرد والدین است. والدین با خودآگاهی نسبت به خودشان و انواع سبک‌های فرزندپروری می‌توانند مهارت‌های خود را در زمینه تربیت و پرورش ارتقا دهند تا فرزندانشان دوران کودکی با نشاطی را تجربه کند و برای تجربه یک نوجوانی موفق آماده شود.
مرجان رحمانی، روان‌شناس و مشاور کودک و نوجوان در گفتوگو با خانه بهاری، به بررسی انواع رویکردهای تربیتی پرداخته است. او معتقد است که به‌صورت کلی چهار روش فرزندپروری شامل مقتدر، مستبدانه، آسان‌گیر و بی‌اعتنا داریم.
او با اشاره به نتیجه معکوس کنترل‌گری والدین می‌گوید: در هر سنی بهترین نوع فرزندپروری، سبک مقتدرانه است که نوع قوانین و پاسخگویی بسته به سن کودک متفاوت است.
فرزندان سازگار دارای والدین مقتدر
این مشاور حوزه کودک و نوجوان فرزندپروری مقتدر را بهترین و موفق‌ترین روش می‌داند و در تشریح این روش بیان می‌کند: در این روش والدین صمیمی و دلسوز، در عین این‌که نسبت به نیازهای کودک خود حساس و پاسخگو هستند، در برخوردهایشان قاطع‌اند؛ هرچند دخالت‌کننده و محدودکننده نیستند.
والدین یاد شده، علاوه بر دادن خدمات به فرزند، حمایت‌کننده و دارای قانون و رهنمود هستند. فرزندان این والدین با استدلال و منطق بار می‌آیند؛ چون والدین برای توافق با کودک با او گفتوگو می‌کنند. آن‌ها از رفتارهای نامطلوب کودک نمی‌ترسند و تاب مقاومت در برابر عصبانیت کودک را دارند.
این والدین در بعد محبت هم عملکرد خوبی دارند و در ابراز محبت و علاقه و مهربانی خیلی خوب عمل می‌کنند. در کل این والدین در عین گرم و صمیمی بودن با فرزند خود، مقتدر هستند؛ این روش به کودکان کمک می‌کند تا با هنجارهای اجتماعی بهتر سازگار شوند.
والدین مستبد تربیت‌کننده فرزندانی وابسته
رحمانی فرزندپروری مستبدانه را روشی کنترل‌گر عنوان می‌کند و می‌گوید: در این روش روابط نزدیک‌بین فرزند و والدین کم است؛ ولی کنترل و اجبار زیاد است.
استقلال دادن به کودک هم کم است. والدین مستبد، سرد و طردکننده هستند. بیشتر از کودک خود توقع دارند و ارائه خدمات به کودک در قبال خواسته والدین خیلی کم است.
در چارچوب این شیوه، فرزندان باید از قوانین سختی که والدین اعمال می‌کنند پیروی کنند؛ در غیر این صورت دچار تنبیه و اعمال زور می‌شوند. والدین در این روش کمترین مهرورزی و محبت را از خود نشان می‌دهند.
کودکان خدمات گیر حاصل روش آسان‌گیر
او در خصوص فرزندپروری آسان‌گیر بیان می‌کند که در این سبک والدین، مهرورز و پذیرا هستند؛ ولی از کودک متوقع نیستند و در واقع بیشتر ارائه‌دهنده خدمات به کودک خود هستند.
این مشاور متخصص کودک و نوجوان مطرح می‌کند: این نوع والدین کنترل کمی بر رفتار فرزندان خود دارند و به آن‌ها اجازه می‌دهند در هر سنی هستند خودشان تصمیم‌گیری کنند؛ حتی زمانی که هنوز قادر به این کار نیستند.
این خانواده‌ها معمولاً آشفته، نامنظم و در اعمال قوانین اهمال کارند. آن‌ها در برخورد با فرزندان از روش‌های احساس گناه و انحراف استفاده می‌کنند و در مواجهه با بهانه‌جویی و شکایت کودک تسلیم می‌شوند و به‌ندرت به فرزندان انضباط می‌دهند.
روابط گسسته والدین و فرزند ماحصل روش بی‌اعتنا
رحمانی در خصوص روش آخر می‌گوید: فرزندپروری بی‌اعتنا که در این روش روابط کم، کنترل نیز کم و بی‌تفاوتی کلی نسبت به استقلال دادن وجود دارد. این والدین اغلب از لحاظ هیجانی جدا و افسرده هستند و وقت و انرژی کمی برای فرزندان صرف می‌کنند.
این والدین عموماً از زندگی فرزندانشان گسسته هستند و در حالت افراطی حتی ممکن است آن‌ها را طرد کنند یا در رفع نیازهای آن‌ها اهمال کند؛ در واقع نه از کودک خود متوقع‌اند و نه ابراز محبت و پاسخگویی دارند.
کنترل‌گری باعث ناامن شدن خانواده برای فرزند میشود
از مسائل دیگری که خانواده‌ها با آن روبه‌رو هستند، چگونگی کنترل ارتباط‌های فرزندان است که باتوجه‌به شرایط موجود با گذشته متفاوت شده است که دراین‌خصوص مرجان رحمانی مطرح می‌کند: مسلماً امکان کنترل پیوسته فرزندان باتوجه‌به شرایط جامعه (محیط مدرسه، فضای مجازی و…) وجود ندارد.
در خیلی از موارد کنترل شدید و اعمال قوانین بیش از حد سخت‌گیرانه به‌جای نتیجه مثبت و مطلوب نتیجه عکس می‌دهد؛ این عامل موجب ایجاد عدم اعتماد بین والدین و فرزندان، پنهان‌کاری فرزندان، تمایل به سمت دوستی‌های خارج از خانواده میشود.
به‌جای این‌که خانواده برای فرزند محل اعتماد و آرامش باشد به محیط بیرون برای کسب این اعتمادسازی و شرایط ایمن روی می‌آورد؛ بنابراین به‌جای کنترل شدید و پرتنش باید به تصحیح روابط بین والدین و فرزندان، باتوجه‌به سبک‌های فرزندپروری که گفته شد پرداخته شود.
حس همدلی و اعتماد، نیاز به کنترل را کم می‌کند
با اعمال قوانین و داشتن رابطه خوب با فرزند، بسیاری از مسائل او کنترل میشود؛ مثلاً فرزند شما وقتی که یک رابطه ارضاکننده با والدین داشته باشد و یک حس همدلی و اعتماد بین آن‌ها برقرار باشد و بداند که در هر شرایطی می‌تواند آزادانه و راحت مشکل خود را بدون مشاجره، تنش و سرزنش‌شدن با والدین مطرح کند، در این شرایط نیاز به اعمال شرایط سخت کنترل‌کننده وجود ندارد.
فرزند شما بداند که می‌دانید!
البته کودک شما باید بداند که شما در هر شرایطی عمیقاً حواستان به او و ارتباطاتش است؛ هرچند این کنترل در سنین مختلف متفاوت است. مثلاً در سنین کودکی نیاز به مداخله مستقیم‌تر است؛ ولی در سنین نوجوانی این مراقبت نباید مستقیم باشد؛ بلکه باید با وضع قوانین حمایتی همراه شود.
مورد دیگری که باید والدین در ارتباط‌های فرزندان به آن توجه داشته باشند، اطمینان از دوستی‌های فرزند خود هست. باید والدین دوستان فرزند و خانواده آن‌ها را بشناسند و بفهمند با چه کسی و کجا می‌رود.
والدین باید بر استفاده از فضای مجازی نظارت داشته باشند و مهارت حل مسئله و کنترل هیجان را به او بیاموزند تا یاد بگیرد که برای خودش مرز تعیین کند. با مدرسه و دوستانش ارتباط داشته باشند و در مجموع آموزش درست دوست‌یابی را داشته باشند.
لینک کوتاه این خبر: https://khanebahari.ir/?p=9378
